مارها موجوداتی مرموز هستند و با وجود آنکه اغلب مردم از آنها وحشت دارند از پر طرفدارترین جاندارانی می باشند که می خواهیم راجع به آنها اطلاعات کسب کنیم. 

تا کنون حدود 3000 گونه از این موجودات شناسایی شده اند که در این میان فقط حدود 400 گونه آنها سمی میباشند و از میان آنها فقط 50 گونه خطرناک بوده و میتوانند برای انسان مشکل ساز باشند. در ضمن باید بدانیم که مارهایی که سمی هم نیستند ممکن است شما را گاز بگیرند که در اینصورت جای هیچ نگرانی نیست. 

برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود. 

برای بدست آوردن ایده از میزان خطر مارها می توان به آمار مراجعه کرد، بعنوان مثال در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مار گزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می شود. 

کجا را برای زندگی انتخاب میکنند:

این موجودات بجز در قطب جنوب تقریبا” در سایر قسمت های دنیا وجود دارند. اغلب مارها روی زمین یا زیر آن زندگی می کنند اما برخی از انواع آنها هم وجود دارند که درختان یا آب را محل زندگی خود انتخاب می کنند. کنار رودخانه ها باتلاقها نیز از جمله مکانهای مورد علاقه برای زندگی این خزندگان می باشد. گونه های جالبی از مارها در آسیای جنوب شرقی مشاهده شده است که توانایی پریدن نیز دارند و بسادگی از شاخه درختی به شاخه دیگر می پرند. 

نحوه شکار:

بزرگترین دلیل ترس مردم از مارها عدم شناخت دقیق می باشد. در این شکل مادر و فرزندی را ملاحظه می کنید که یک پیتون در دست دارند. خطر مارها را می توان به دو دسته تقسیم کرد، اول آنهایی که با سم خود می توانند باعث مشکلاتی در سیستم عصبی یا گردش خون طعمه شوند و دسته دوم آنهایی که با قدرت ماهیچه های خود می توانند طعمه را تحت فشار قرار دهند یا خفه کنند. این نوع از مارها با آرامش خیال آنقدر منتظر می مانند تا طعمه به آنها نزدیک شود و سپس در زمان مقتضی خود را به دور آن پیچیده آنقدر فشار می دهند تا جانور – یا انسان ! – از نفس کشیدن باز ایستد. در حالی که مارهای سمی پس از تزریق یا پاشیدن سم به طعمه منتظر می مانند تا طعمه از پای در آید. 

پس از ازپای در آوردن طعمه چه با سم و چه از طریق فشار دادن، از آنجایی که مارها دندان برای جویدن یا خرد کردن ندارند مجبور هستند که طعمه خود را درسته ببلعند و سپس توسط ترشحات معده آنرا هضم کنند. 

غذای مورد علاقه مارها :

با توجه به اندازه و ابعاد، یک مار عادی ممکن است انواع کرم، حشرات، انواع موش، انواغ تخم مرغ سایر حیوانات، قورباغه و … را بعنوان غذا برای خود انتخاب کند.اما مارهایی که جثه بزرگتری دارند ممکن حیواناتی در ابعاد خود را نیز ببلعند بعنوان مثال یک پیتون (Python) با وزن 70 کیلوگرم بسادگی می تواند یک حیوان 70 کیلوگرمی را بلعیده و هضم کند. 

تولید مثل مارها :

اغلب مارها بوسیله تخمگذاری تولید مثل میکنند. تخم مارها بسیار سفت می باشد و حالت چرم مانند دارد بگونه ای که در برخی موارد نوزادان بدون کمک مادر نمی توانند از تخم بیرون بیایند. دلیل نرم بودن پوسته تخم آن است که مارهای ماده برای حفاظت از تخم ها اغلب آنها را در بدن خود تا هنگام تولد نوزادان نگاه می دارند. جالب است بدانید که اغلب بچه مارها در قسمت جلوی سر خود به هنگام بیرون آمدن از تخم دندان خاصی دارند که به Egg Tooth معروف است و توسط آن قاعدتا” باید بتوانند پوسته تخم را پاره کنند

فرق بین مار سمی و غیر سمی :

1 – مار های سمی دارای سری مثلثی ، مردمک چشم عمودی ، دمی کوتاه و کلفت و طرز حرکت بطنی می باشند.

2 – مار های غیر سمی دارای سری گرد یا بیضی شکل ، مردمک چشم گرد و از قطر میانی بدن تا انتهای نوک دم باریک می شوند و طرز حرکتشان مستقیم و مارپیچ است .

3 – مار های سمی کبرا (که شخصا خیلی دوسشون دارم) و کفچه مار ایران کلیه مشخصات یک مار غیر سمی را دارا می باشند و فقط در حالت دفاعی مشخصه یک مار سمی را بخود می گیرند.

4 – مار های نیمه سمی کلیه مشخصات مار غیر سمی را دارا می باشند و تنها فرق آنها با مار غیر سمی دم متوسط آنها می باشد که کمی کوتاهتر از غیر سمی و کمی بلند تر از مار های سمی می باشد . (مثل یله مار و طلحه مار)

سمی ترین مار شناخته شده :

ماری که دارای قوی ترین زهر است ، نوعی مار زمینی استرالیایی است ، که طبق محاسبات انجام شده ، مقدار زهری که این مار در یک بار نیش زدن تزریق می کند برای کشتن 400 انسان کافیست . زهر ببر مار ، ده بار قوی تر از مار زنگی بر انسان اثر می گذارد .

مار سمی دیگر در استرالیا ” مار تایپان” است.این مار 3 متر طول دارد و رنگ آن قهوه ای می باشد و دارای زهری تقریبا برابر با ببر مار است.

همچنین قوی ترین زهرها به مار های دریایی نیز تعلق می گیرد . این مارها 2 متر طول دارند و اغلب در اقیانوس آرام زندگی می کنند.

افعي ايراني (گرزه مار)

تا آنجايي که مشاهده و مطالعه شده است، مارهاي بزرگ ايران در حدود 2متر هستند و مارهاي کوچک از چند سانتيمتر تجاوز نمي‏کنند. در ايران بيش از 21گونه مار سمي ونيمه سمي و 35گونه مار غير سمي و بيش از 5گونه مار دريايي وجود دارد. مارهاي ايران به اسامي مختلفي از جمله موارد زير ناميده مي‏شوند: افعي البرزي، افعي پلنگي، طلحه مار، يله مار، تيرمار، آلوسر، کورمار، مارشتري، مار درفشي، مار پلنگي، گرگ مار، گوند مار، لوس مار، سياه سوجه، مار آتشي، قمچه مار، مار قيطاني، مار خالدار، کک مار، افعي زنجاني، افعي دماوندي، افعي تکابي، افعي آذربايجاني، کوتوله مار، مارگورخري، مارخاکي .

در ايران چهار گروه مار سمي به شرح زير وجود دارد که ممکن است گزش آنها عوارض نامطلوبي به بار آورد:

1- گروه افعي‏ها (مانند افعي و گرزه مار)  2- گروه مارهاي کبرا (مانند کبرا و کفچه مار)  3- گروه مارهاي دريايي  4- گروه مارهاي نيمه سمي .

لازم به ذکر است که معمولا مارهاي غير سمي سهم بيشتري در به وجود آوردن حوادث مارگزيدگي دارند. گزشهاي خطرناک مارگزيدگي در ايران بيشتر مربوط به گروه افعي‏ها و به خصوص گزش گرزه مار يا افعي است که غالبا در چراگاهها و مناطق کشاورزي اتفاق مي‏افتد.

شايع‏ترين نقاط بدن که توسط مارها مورد گزش قرار مي‏گيرند، دستها و پاها هستند. بر حسب گونه مار، علايم و نشانه‏هاي باليني مارگزيدگي متفاوت است. حجم مار، سن مار، مقدار تزريق سم، قدرت کشندگي سم، محل تزريق سم در بدن و فاکتورهاي متفاوت ديگر در بروز تظاهرات باليني مارگزيدگي مؤثرند. با توجه به اين عوامل بسياري از افرادي که توسط مارهاي سمي گزيده مي‏شوند دچار مسموميت خفيف شده و تظاهرات باليني قابل توجهي از خود نشان نمي‏دهند.

لازم به ذکر است که بسياري از تظاهرات باليني مارگزيدگي ارتباطي به آثار اختصاصي سم تزريق شده توسط مار ندارد. به طوري که تهاجم مار و فروشدن دندانها در بدن، باعث ترس و وحشت فرد مارگزيده خواهد شد و علاوه بر آن انجام بعضي از اقدامات و کمکهاي اوليه ممکن است باعث تپش قلب، لرزش، برافروختگي، تعريق، احساس سنگيني، درد قفسه سينه، نفس زدن، گيجي، غش، گرفتگي و بي حسي دست و پا، بي حالي و کرختي شود، يا به عنوان مثال بستن محکم عضو مورد گزش توسط بند و غيره مي‏تواند باعث تورم و تغيير رنگ عضو شود. مصرف بعضي داروهاي سنتي نيز مي‏تواند باعث تهوع و استفراغ شود.

به طور کلي، آثار مسموميت با سم مار شامل:

آثار موضعي مانند: تورم، التهاب، سياه شدن موضع گزيده شده، تاول و…

آثار عمومي مانند: تهوع، استفراغ، سر درد، فلج اعصاب، اختلالات خوني، فلج تنفس، مشکلات عضلاني، قلبي، کليوي، و غيره است. اين علايم معمولا در ظرف مدت چند دقيقه تا چند ساعت و روز اتفاق مي‏افتد .

ولي گاهي ممکن است به علت واکنشهاي حساسيتي نسبت به سم مار در طي مدت زمان کوتاهي اختلال هشياري، استفراغ، دردهاي شکمي، و خس خس سينه بروز کند.

توپوگرافى مارها :

يکى از عوامل تشخيص مارها شکل و مشخصات ظاهرى آنها است. در اندام مارها سه ناحيه وجود دارد ( سر ، شکم و دم ). فاصله بين انتهاى سر و قلب را گردن مى نامند. شکل مارها متفاوت و اکثرا استوانه اى شکل و قابل انبساط است. دم مارها معمولا مدور و گرد است مگر در مارهاى دريايى که داراى دمى مسطح و پهن هستند. بعضى مارها خيلى بزرک مانند بوآ و برخى کوچک که با کرمها قابل اشتباه اند. بدن مارها از پولک هايى پوشيده شده است که در قسمتهاى مختلف بدن به نامهاى مختلفى موسوم اند. دانستن تعداد ، شکل و قرار گرفتن اين پولکها روى بدن ، از نظر شناسايى مارها بسيار حائز اهميت است. اين پولک ها در ناحيه سر نامهاى مختلفى دارند.

پولک ها در ناحيه بدن در قسمت بالايى بنام پولک هاى پشتى که ممکنست صاف يا تيغه دار باشند و در قسمت پائينى بنام پولک هاى شکمى و در انتهاى بدن و در انتهاى دم بنام پولک هاى سطح زيرين دم موسوم اند.

در شکل زير روش شمارش پولکهاى سطح پشتى نشان داده شده است.

به طور کلى طرز قرار گرفتن پولک هاى ناحيه سر و بدن ، شکل مردمک چشم يعنى گرد يا بيضى يا عمودى بودن ، رفتار ، زيستگاه و منطقه پراکندگى مارها حائز اهميت است. طول بدن مار با اندازه گيرى فاصله مابين نوک پوزه يا قسمت قدامى دهان تا انتهاى دم و طول دم از ابتداى آنال يا پولک مخرج تا انتهاى دم به حساب مى آيد.

مارهاى بزرگ ايرانى تا آنجايى که مشاهده و مطالعه شده است در حدود دو مترند و مارهاى کوچک از چند سانتيمتر تجاوز نمى کنند. دم مارهاى سمى معمولا کوتاه است ولى گاهى ممکن است که بلند باشد .

به طور کلى مى توان نشانى هاى مارهای سمى را چنين خلاصه نمود:

در گروه افعيها سر مثلثى شکل يا گوشه دار و از پولک هاى کوچک پوشيده شده است ، مردمک چشم عمودى و دم کوتاه است و داراى گردن مشخص هستند. در گروه الاپيده يا مارهاى کبرى معمولا سر مار به اندازه بدن و در امتداد آن قرار دارد و از پولک هاى مشخص يا قرينه که با شکل پولک هاى بدن متفاوت است پوشيده مى باشد. در حالت طبيعى ناحيه گردن کاملا مشخص نيست . مردمک چشم گرد يا بيضى و دم نستا بلند است.

تغذيه اين مارها متناسب با اندازه و نوع زيستگاهشان متفاوت است، مارهاي آبي که زيستگاهشان منحصرا آب نيست- از قورباغه، ماهي و حيوانات کوچکي که در مناطق جنگلي و مرطوب شمال يافت مي شوند تغذيه ميکنند، مارکوتوله معمولي، عمدتا حشرات را شکار ميکند و مارهاي بزرگتر، جوندگان، پرندگان کوچک، سوسمارها و مارهاي ديگر را شکار مي کنند، مار آبي طعمه را با دهان مي گيرد، گرگ مار با مهارت دور شکار خود حلقه ميزند که از دست نرود، در حالي که حلقه بستن ماردرختي و گونه مار به دورشکار به منظور انقباض و خفه کردن آن است. هشت گونه از مارهاي خانواده کلو بريده سمي و بقيه غير سمي اند، سم نيش خلفي هشت گونه از اين مارها، هنگام شروع به بلعيدن طعمه و جهت بي جان کردن آن موثر واقع مي شود، نيش خلفي بيشتر جهت محکم گرفتن شکار اختصاص يافته و معمولا براي کار دفاعي مورد استفاده قرار نمي گيرد.

زهر آلود شدن انسان توسط اين مارها بسيار نادر است و معمولا زماني روي مي دهد که در موقع دستگيري يا اسارت با بي احتياطي با آنها رفتار شود، البته گزش اين مارها دردناک است ولي خطر مرگ ندارد.

رفتار بعضي ازمارهاي اين گروه از ديد رفتارشناسي نيز درخور توجه است، طلحه مار با بلند کردن سرو پهن کردن پوست گردن حرکات کبري را تقليد مي کند، شتر مار (که سمي نيست) درمواردي که احساس خطر ميکند، اداي مارجعفري را درمي آورد، حتي از لحاظ تقليد صداي جزجزآن و با جديت تمام، مانند افعي ها سر را براي گاز گرفتن به جلو مي اندازد، واکنش مار موشخور خاوري که غير سمي و بي آزاد است در مقابل تجاوز، بسيار کمياب است، چون پس از برخاستن ، به طور تهديد آميزي، خود را با جهش از هوا به طرف متجاوز پرتاب ميکند.

مشخصات عمده مارها به شرح زير است:

1- گوش خارجي ندارند.

2- انتهاي قدامي زبان آنها دو شاخه است و داخل كيسه يا غدامي در دهان قرار دارد.

3- چشم آنها فاقد پلك بالايي است و پلك پائيني به طرف بالا امتداد دارد. و ضمن اتصال به كره چشم آنرا مي پوشاند بنحوي كه هميشه چشم مار باز مي نمايد.

4- فكهاي آنها بوسيله وترهاي نرم به هم مربوط است . اتصال مفصلي استخوانهاي دهانشان طوريست كه حركت آزاد دارند و بلع شكار را سريع و آسان مي كند.

5- مارها استخوان جناغ سينه ، لكن دست و پا ندارند مگر در خانواده بوا و مارهاي كرمي شكل كه فقط آثاري از آنها است و پا در اطراف آنال با نر چشان مشاهده مي شود .

ساختمان داخلي و شكل ظاهري مارها :

اسكلت استخواني مارها از چمچمه و ستون فقرات و دنده ها تشكيل مي شود نامگذاري آنها تقريباً شبيه استخوانهاي انسان و شبيه حيوانات مي باشد.

تعداد دندانها و طرز قرار گرفتن آنها در خانواده هاي مختلف مارها متفاوت است . شناسايي دندانها ساده ترين و مطمئن ترين راه تشخيص و تفكيك مارهاي سمي از غير سمي است . دستگاه عصبي مارها از يك مغز كوچك و نخاع شوكي بزرگ تشكيل مي شود ، قوي ترين حس مار همان لمس با زبان است كه صدا و حركات مختلف را از راه جذب ارتعاشات به استخوان گوش داخلي منتقل و ضعف بينايي را جبران مي كند.

تغذيه مارها بر حسب نوع آنها از پستانداران ، پرندگان ، قورباغه ها ، ماهيها ، مارمولكها، تخم پرندگان، كرمها و حشرات تامين مي شود . عمل هضم به كندي صورت مي گيرد و جانور به هضم تمام مواد جز ناحق ، مو و پر قادر است .

يكي از عوامل تشخيص مارها شكل و مشخصات ظاهري آنها است در اندام مارها سه ناحيه مشخص وجود دارد ( ناحيه سر ، ناحيه شكم و ناحيه دم) . فاصله بين انتهاي سر و قلب را گردن مي نامند . شكل مارها متفاوت و اكثراً استوانه اي شكل و قابل انبساط است . دم مارها معمولاً مدور يا گرد است مگر در مارهاي دريايي كه داراي دمي مسطح و پهن هستند . بعضي مارها خيلي بزرگ مانند بوا و برخي كوچك كه با كرمها قابل اشتباه اند . بدن مارها از پولكهايي پوشيده شده است كه در قسمتهاي مختلف بدن به نامهاي مختلف موسوم اند . دانستن تعداد ، شكل و طرز قرار گرفتن اين پولكها روي بدن ، از نظر شناسايي مارها بسيار حائز اهميت است . طول بدن مار با اندازه گيري فاصله ما بين نوك پوزه يا قسمت قدامي دهان تا انتهاي دم و دم از ابتداي آنال يا پولك مخرج تا انتهاي دم به حساب مي آيد .

مارهاي بزرگ ايران تا آنجايي كه مشاهده و مطالعه شده است در حدود دو مترند و مارهاي كوچك از چند سانتيمتر معمولاً كوتاه است ولي گاهي هم ممكن است كه بلند باشد . بطور كلي مي توان نشانيهاي مارهاي سمي را چنين خلاصه نمود:

در گروه افعيها سر مثلثي شكل يا گوشه دار و از پولكهاي كوچك پوشيده است مردمك چشم عمودي و دم كوتاه است و داراي گردن مشخص است و در گروه الا پيده يا مارهاي كبرا معمولاً سه مار به اندازه بدن و در امتداد آن قرار دارد و از پولكهاي مشخص يا قرنيه كه با شكل پولكهاي بدن متفاوت است پوشيده مي باشد . در حالت طبيعي ناحيه گردن كاملاً مشخص نيست و مردمك چشم گرد يا بيضي و دم نسبتاً بلند است .

در مارهاي نيمه سمي يا اوپيستوگليفا كم و بيش شبيه مارهاي گروه الاپيده يا كبري مي باشد ولي دندانهاي سمي در قسمت حلقي دهان قرار دارد و بندرت گزش آنها باعث مرگ مي شود . اما در مارهاي دريايي كه فقط در خليج فارس ديده مي شوند سر كوچك است و در امتداد بدن قرار دارد ، دم پهن است و به حركت مار در آب كمك مي كند . تمام مارهاي دريايي سمي هستند و رنگ بدن مارها متفاوت است گاهي يكنواخت و ساده و گاهي از خطوط و نقوشي كه در انواع مختلف مارها متفاوت است توام مي باشد .

با مطالعه طرز زندگي مارها و شناخت آب و هوا و شرايط اقليمي هر منطقه در فصول مختلف سال ، مي تو ان حدس زد كه چه نوع مارهايي در مناطق مختلف زندگي مي كنند ، مارها را از نظر محل زندگي به دو دسته زميني و دريايي تقسيم مي كنند .

مارهاي زميني اغلب در بيابانها، دشتها ، كوهستانها و لاي بته ها ، زير تخته سنگها و داخل حفره ها و يا روي درختها و گاهي در باتلاقها يا در آب رودخانه ها زندگي مي كنند .

مارها اغلب جاهاي آرام و ساكت را براي زندگي انتخاب مي كنند ، در فصل بهار و تابستان كه دوران فعاليت و جنبش آنهاست به شكار مي پردازند و در فصل زمستان سستي و رخوت پيدا مي كنند و به اصطلاح به خواب زمستاني مي روند . پوست اندازي يكي از شرايط و عوامل ادامه زندگي مارها است كه در اثر آن نشاط و سلامت خود را حفظ مي كنند . اين عمل در فصل مناسب يك يا دوبار انجام مي شود .

از شكل ظاهري دم تا حدي مي توان جنس مار را تعيين كرد . مارهايي كه دمشان بتدريج باريك مي شود ماده و آنهايي كه دمشان باريك مي شود ، نر هستند . البته با بازرسي آنال يا مخرج مار و مشاهده آلت تناسلي اين تشخيص تكميل مي گردد.

حركت مارهاي سمي بطئي است در حالي كه مارهاي نيمه سمي مانند مارهاي غير سمي غالباً سريع و چابك هستند . معمولاً مارها به طور مارپيچ حركت مي كنند .مارها معمولاً شناگران خوبي هستند و مي توانند مدت نسبتاً زيادي را در زير آب بمانند اين خصوصيت گاهي موجب اشتباه آنها با مارهاي آبي مي شود . قدرت پرش يا جهش مار معمولاً يك سوم طول آن است . چه اين پرش در جريان شديد يا از نقطه مرتفعي انجام شود ممكن است به چند متر برسد .

نحوه گزش مار :

اغلب مارها موقعي كه بترسند براي دفاع از خود حمله كرده و بوسيله دندانهاي سمي يا فن Fang سم خود را به شكار تزريق مي كنند . مقدار كشنده سم مار براي انسان متغيير است و بستگي به ميزان ترشح سم نوع و جثه مار و همچنين خواص سمي آن دارد. معمولاً مارهاي غير سمي سهم بيشتري در بوجود آوردن حوادث مارگزيدگي دارند . سم مار از يك ماده پروتئيني با خواص آتريمي متفاوتي است كه در غدد و كيسه هاي مخصوص ساخته و ذخيره مي گردد . 90 تا 92 درصد وزن خشك سم مار حاوي بيش از يك توكسين اصلي است .

بطور خلاصه مي توان گفت كه سم مار ممكن است حاوي فاكتورهاي نروتوكسين ، پروتئوليتيك ، هموليتيك ، انعقاد كننده خون، ، كوليتسترازها ، هيالوروئيدازها ، امنيواسيد اكسيداز و آتريمهاي ديگر باشد . علت مرگ معمولاً توقف تنفس بعلت فلج عضلات تنفسي است كه ممكن است حتي در كمتر از 30 دقيقه از گزش اتفاق افتد و ديگر بيماران بعلت عوارض مسموميت مراكز عصبي در حالت اغما و بيهوشي
مي ميرند .

تعبیر خواب مار

اقدامات كلي در مورد هر مار گزيده :

پس از گزش مار و بروز علائم مسموميت بايد از اعمال زير براي درمان بيمار انجام گيرد:

1- جلوگيري از نفوذ و جذب باقيمانده سم

2- خارج كردن سم از محل گزش

3- خنثي كردن سم

4- تسكين عوارض سم

5- جلوگيري از عفونتهاي ثانويه

سرم مارگزيدگي :

سرم ضد مارگزيدگي به مواردي اطلاق مي شود كه خاصيت خنثي كننده سم مار را داشته باشد . اين سرم كم و بيش هترولوگ است و با ايمن سازي جبران بر ضد سموم مار تهيه مي گردد.

سرمهاي مارگزيدگي ساخت ايران به روش آنزايماتيك يا هضم باپپسين و فراكسيونه كردن با سولفات آلومينوم تصفيه و تغليظ مي گردد . اين سرم حاوي اندكي است . سرم ضد مارگزيدگي ساخت ايران به آنزايماتيك يا هضم تهيه شده نام هاي مختلفي دارد . سرم هاي موجود در ايران كه ساخت انستيتو رازي مي باشد بصورت آمپولهاي 10 سانتي متر مكعبي آنتي ونوم همراه با دستورالعمل و تاريخ مصرف 6 مي شود . اين سرم بر ضد شش نوع افعي (گرزه مار- مار شاخدار- مار جعفري- افعي دماوندي- افعي زنجاني- افعي قفقازي و يك نوع كبري ايران يا كفچه مار است )

پشت الماسی غربی 

اکثر مار مارگزیدگیهای منجر به مرگ در آمریکای شمالی ، در اثر گزش این مار زنگی می باشد. مار پشت الماسی غربی ، همچون مارهای زنگی دیگر در انتهای دمش عضو جغجغه مانندی دارد که برای ترساندن و فرار دادن حیوانات مهاجم آنرا تکان می دهد. 

اسم علمی : کروتالوس اتراکس 

اندازه : تا 1\2 متر (7پا(

محل زیست : کویر، چمنزارها 

پراکندگی : جنوب و غرب آمریکا 

نحوه تولید مثل : ماده در هر زایمان در حدود 12 نوزاد به دنیا می آورد. 

رژیم غذایی : عمدتاَ جوندگان و پرندگان

پیتون فرشی

این مار استرالیایی ، در شب به شکار می پردازد .او با کمین کردن بر روی زمین یا روی درخت طعمه خود را غافلگیر می سازد. پیتونهای فرشی بدنشان از دیگر پیتونها کشیده تر است و دارای دمی گیر کننده هستند که می توانند با آن شاخه را محکم بگیرند . آنها از حیوانات کوچک تغذیه می کنند و بجای فشار دادن شکار عموماَ با گاز گرفتن شکار خود را از پا در می آورند. 

اسم علمی : مارلیا ارگس 

اندازه : قد تا 6/3 متر (11پا)

محل زیست : جنگلها ، تیغستانها ، معمولاَ نزدیک آبها 

پراکندگی : استرالیا ، گینه نو 

نحوه تولید مثل : ماده در حدود 40 تخم می گذارد و بعد روی آنها می خوابد. 

رژیم غذایی : پرندگان ، پستانداران کوچک.

مامبای سبز شرقی

این مارمامبای سبز شرقی بسیار خطرناک ، یکی از تعداد نمونه هایی می باشد که خود را با زندگی بر روی شاخه های درختان سازگار کرده است . او یک صعود کننده حرفه ای می باشد و دارای بدنی سبز رنگ است که او را به خوبی در لابلای شاخه های درختان استتار می کند. این مار از مارمولکها و بعضی پرندگان کوچک تغذیه می کند. این مارمامبا بوسیله پیچاندن دمش به دور یک شاخه و پرت کردن بدن و سرش به سمت جلو به دیگران حمله می کند. 

اسم علمی : دیندراسپس انگاستیپس 

اندازه: قد تا 8/1 متر(6پا)

محل زیست : درختان ، بیشه زارهای درون چمنزارها 

پراکندگی : شرق و جنوب آفریقا 

نحوه تولید مثل : ماده در حدود 12 تخم در سوراخ های زمین یا در تنه درختان مرده می ریزد. بعد از تقریباَ 20 هفته نوزادان از تخم بیرون می آیند. 

رژیم غذایی : مارمولکها و پرندگان

مار آبی زیتونی 

مانند مارهای آبی دیگر ، مار ابی زیتونی ، دمی پهن دارد که از آن برای جلو راندن خود در اب استفاده می کند . او از ماهی تغذیه می کند و سمی فوق العاده کشنده دارد که می تواند در عرض چند ثانیه طعمه اش را از پا در آورد . مارهای آبی هوا تنفس می کنند و مجبورند در فواصلی معین به سطح آب بیایند. 

اسم علمی : آیپیوسوروس لائویس 
اندازه : قد تا 5/1 متر (5پا)

محل زیست : صخره های مرجانی ، آبهای کم عمق 

پراکندگی : اقیانوس هند ، غرب اقیانوس ارام 

نحوه تولید مثل : ماده زایمان می کند و هر بار تا 6 نوزاد به دنیا می آورد. 

رژیم غذایی : ماهی

بویاکانینا

این مار زیبای رنگی دارای یک دم انعطاف پذیر برای گیردادن به شاخه های درختان ، می باشد و بیشترعمر خود را روی درختان می گذراند . به جای آنکه به دنبال طعمه اش جستجو کند ، خود را به دور شاخه درخت می پیچد و منتظر می ماند تا حیوانات کوچک در دسترس او قرار گیرند . این مار هم مثل مارهای بوای دیگر ، سمی نیست. 

اسم علمی : بویاکانینا 

اندازه : قد تا 8/1 متر (6پا)

محل زیست : جنگلهای بارانی استوایی 

پراکندگی : نواحی استوایی امریکای جنوبی 

نحوه تولید مثل : نوزادان به محض انجام تخم ریزی از پوسته نازک تخمها بیرون می آیند. 

رژیم غذایی : پستانداران کوچک ، پرندگان و مارمولکها

راه های مقابله با مار

• اسپری دافع مار: اغلب دافع مناسب برای مار نیز هست
• علف کش : علف کش ها باعث از بین رفتن گیاهان هرز اطراف حوضچه شده و مانع تولید مثل مار و در نتیجه کاهش جمعیت آنها می گردد
• اسپری اسید سیتریک : 600گرم اسید سیتریک خشک را در 4 لیتر آب حل کرده و توسط دستگاه سم پاش مستقیماً روی مار اسپری نمایید این کار باعث سوزش در ناحیه پوست جانور می گردد.
• نمک پاشی : به محض تماس با انگشتان مار عامل سوزش گردیده و باعث دور شدن جانور از محیط می گردد.
• استفاده از کافئین : عامل دور کننده مار از محیط پرورش است
• اسپری آب آهک : با استفاده از دستگاه سم پاش در اطراف حوضچه انجام گرفته که باعث از بین رفتن بچه مار ها و عامل مهم در ضد عفونی است.
• تله موش: استفاده از تله موش: یکی از راههاست.
• توری پروانه: استفاده از توری پروانه : برای انتقال مار و یا نوزاد مار به نقطه ای دیگر.
• حشره کش: استفاده از حشره کش : با از بین بردن حشرات منبع غذایی آنها از بین رفته در نتیجه باعث کاهش جمعیت میگردد.
• علف زنی: از بین بردن علفهای هرز و هرنوع آوار : علف های هرز،درختچه ها ، گیاهان انبوه ،هرنوع آوار ، چمن های بلند ،گلدانهای خالی ، چوب های قدیمی و یا هر ساختار دیگری که ممکن است محل تاریک و مرطوبی برای مخفی شدن مار ها ایجاد کند را از میان بردارید.
• نور چراغ: خاموش کردن نور اطراف حوضچه های پرورش: نور جاذب حشرات و حشرات جاذب مار است.
• حصار توری: حصارکشی : استفاده از حصار های توری در اطراف حوضچه به صورتی که بالای آن خمیده به سمت بیرون باشد و قسمت پایین حداقل 20 سانت داخل خاک مدفون شده باشد.
• نفتالین: استفاده از نفتالین در اطراف حصار باعث دور شدن مار ها می گردد.
• نابود کردن مار: حذف فیزیکی مار: آخرین کار از بین بردن مار به هر طریق ممکن است در این امر استفاده از تفنگ های بادی بسیار موثر است.
• استفاده از تله چسب
• استفاده از تور مارگیری
• حذف مواد غذایی مارها : از بین بردن قورباغه ها !!
• استفاده از نفتالین به همراه گوگرد کریستالی
• استفاده از پارچه آغشته به آمونیاک ، موی انسان !! ، ادرار روباه !!